Het hoogtepunt van het jaar voor iedere Chinees is Chūnjié : het Chinese Nieuwjaar. Het Nieuwjaar begint bij de tweede nieuwe maan na de zonnewende in december (de kortste dag) en valt daarom ieder jaar op een andere dag, altijd tussen 21 januari en 20 februari. Voor de Chinezen begon 2012, het jaar van de Draak, op 23 januari.

Omdat Chunjie samen met de familie gevierd dient te worden ontketent het Nieuwjaar ieder jaar weer de grootste volksverhuizing ter wereld: alle Chinese arbeidsmigranten (circa 150 miljoen) vertrekken vlak voor het nieuwe jaar vanuit de steden waar ze werken naar hun familie op het platteland. Niet zelden betekent dit een treinreis van een paar dagen. Het is in de dagen voor het Nieuwjaar dan ook vrijwel onmogelijk om een trein- of buskaartje naar welke plaats dan ook in China te bemachtigen. De treinen zitten zo vol dat ook alle staanplaatsen steenvast zijn uitverkocht. Mensen zitten in de gangpaden en hangen soms zelfs in de bagagerekken. Een mooie fotoserie van Chinese treinreizigers is hier te zien.

Gelukkig komt Zhang Yang uit Beijing, dus bestond onze tocht ‘huiswaarts’ slechts uit een metrorit van 40 minuten naar zijn huis in Shahe, de buitenwijk van Beijing waar zijn moeder woont. Omdat het grootste deel van de bevolking uit Beijing naar verdere oorden was vertrokken, was het in de stad tijdens de paar dagen voor en na de jaarwisseling heerlijk rustig. De files waar Beijing zo bekend om staat waren verdwenen, en in de anders zo bomvolle metro waren er op de avond van de 21^e zelfs nog zitplaatsen over. Nadeel van die rust is dat arbeidsmigranten het uitbaten van het grootste deel van alle winkeltjes en restaurantjes in de stad voor hun rekening nemen, en dat het overgrote deel daarvan tijdens de periode rond Nieuwjaar gesloten is. Dat wordt meestal aangegeven met een handgeschreven kartonnen bordje voor de ingang waarop staat: “Wij zijn naar huis voor Nieuwjaar”.

De laatste dag van het oude jaar begonnen we met het aanplakken van chūnlián: Nieuwjaarscoupletten. Dit zijn spreuken die op de deuren van huizen worden geplakt om het nieuwe jaar te verwelkomen. Op beide deuren van de buitenste poort plakten we het karakter voor Voorspoed (fú), gedrukt in gouden letters op een rode achtergrond. Deze kleuren staan voor geluk en voorspoed. Naast iedere deur plakten we een verticale spreuk met een strekking als “Dat het nieuwe jaar naar verwachting mag verlopen, met veel voorspoed”, zo ook horizontaal boven de deur. Het geheel werd afgesloten met een sticker waarop staat “Vrede waar je ook mag gaan”. Deze wordt tegenover de poort geplakt zodat je deze spreuk ziet en meekrijgt als je naar buiten gaat.

Zhang Yang’s moeder had een heerlijk oudejaarsdiner bereid, waarbij we een fles rode wijn dronken. Vlak voor het eten zette Zhang Yang een glaasje van deze wijn en kleine bordjes met vier van de gerechten die we aten bij een foto van zijn overleden vader. Deze oudejaarsmaaltijd bleef een dag bij de foto staan, waarna de huishond Linlin het voedsel op mocht eten. Ook werden er bordjes met verschillende soorten fruit bij het huisaltaar voor de godin Guanyin gezet. Voordat we begonnen met eten kreeg ik een hóngbāo van de moeder van Zhang Yang; een mooie rode envelop met in goud het karakter voor Voorspoed erop gedrukt met daarin een leuke financiële bijdrage. Het is gebruikelijk dat de oudere generatie tijdens de periode van het Nieuwjaar zo’n envelop aan de jongere geeft. Toen we een paar dagen geleden bij vrienden op bezoek gingen kon (een deel van) de inhoud direct door naar hun anderhalfjarige zoontje, omdat wij in dat opzicht de oudere generatie zijn.

Na het oudejaarsdiner gingen we naar buiten, waar Zhang Yang met krijt twee cirkels aan weerszijden van de weg tekende. In de ene cirkel legde zijn moeder een stapeltje papieren nepgeld neer, Zhang Yang in de andere. Dit staken ze vervolgens in brand. Dit dient als geld voor overleden voorvaderen, zodat deze in het hiernamaals dingen die ze nodig hebben aan kunnen schaffen. Zhang Yang verbrandt dit geld voor zijn vader, zijn moeder voor haar ouders. Overledenen worden driemaal per jaar voorzien van een maaltijd en geld: tijdens Nieuwjaar, tijdens Qīngmíng Jié (het Voorouderfestival) in april en tijdens Guī Jié (het festival van de Hongerige Geesten) in augustus.

Nadat aan deze verplichtingen is voldaan rest er voor de Chinezen niets anders meer dan de avond samen met familie door te brengen. Voor de meeste migrantenarbeiders is de paar dagen die ze vrij zijn tijdens de nieuwjaarsperiode de enige mogelijkheid om hun familie te bezoeken, en er wordt dan ook groots uitgepakt. Volgens Zhang Yang is het de bedoeling dat je op zowel oudjaarsavond als op nieuwjaarsdag zo’n beetje onafgebroken eet; de tafel stond dan ook continu vol met allerlei lekkers. Veel families spelen tot diep in de nacht samen Mahjong. Daarnaast wordt er van 8 uur tot 12 uur op iedere zichzelf respecterende Chinese televisiezender een grootse televisieshow uitgezonden, waarin cabaret, zang en dans elkaar non-stop opvolgen. In bijna alle Chinese huishoudens staat er zo’n programma aan, waar tijdens het Mahjong spelen steeds met een half oog naar wordt gekeken. Tijdens de reclameblokken valt op dat China in steeds meer opzichten kapitaliseert. Er werden herhaaldelijk reclames van Kentucky Fried Chicken uitgezonden waarin duidelijk werd uitgelegd hoe je gemakkelijk online een KFC nieuwjaarsdiner voor de hele familie kunt bestellen…

Rond 11 uur begonnen Zhang Yang’s moeder en ik met het vullen van jiǎozi: Chinese dumplings. Het is een traditie om deze om 12 uur samen met de familie te eten. Jiaozi zijn rond en symboliseren de eenheid van een gezin dat het tijdens Nieuwjaar samenkomt. Vervolgens spreekt het voor zich dat er om 12 uur groots uitgepakt werd met vuurwerk. Het vuurwerk was naast overdadig vooral lawaaiierig en heeft ongetwijfeld voor een enorme rookwolk boven de stad gezorgd. En dat was jammer, want doordat het tijdens de twee dagen voor Oudejaarsavond waaide en er meer dan de helft minder verkeer op straat was dan normaalgesproken, was de eeuwige smogwok die boven Beijing hangt net even opgeklaard.

Klik hier om foto’s te bekijken van onze Nieuwjaarsviering.