Als je denkt dat je in China dingen ‘eventjes’ kunt regelen dan heb je het mis. In bepaalde winkels wordt de omvang van de bureaucratie al duidelijk, zelfs als je zoiets simpels als een schrift wilt kopen. Je kunt dan niet gewoon naar de kassa lopen en betalen; er gaat een heuse procedure aan vooraf. Eerst ga je met het schrift van je gading naar de servicebalie, waar bediende 1 een bonnetje uitschrijft waarop het product en de prijs staan. Vervolgens ga je naar de kassa, waar bediende 2 je geld in ontvangst neemt en een bewijs van betaling uitschrijft. Met dan bewijs kun je vervolgens terug naar bediende 1, die dat bewijs controleert en het schrift aan bediende 3 geeft, die het voor je inpakt. Pas dan is de transactie voltooid en kunnen jij en je nieuwe aanwinst de winkel verlaten. Dit gaat niet overal zo (het werkt superkapitalisme immers tegen) maar gebeurt nog steeds.

Als het kopen van een schrift al zo ingewikkeld is, zul je begrijpen dat gecomliceerdere zaken hier helse procedures zijn.

Zo staan er op het postkantoor altijd drie mensen achter de balie. Zij kunnen alles voor je inpakken en de juiste douaneformulieren geven als je iets naar het buitenland wilt sturen. In plaats van dat ze controleren of je geen ontvlambare, giftige of illegale zaken op wilt sturen en het daarbij laten, gaan ze álle dingen in het pakje grondig na. Alles wordt betast en bevoeld met daarbij steeds het commentaar: “Wat is dit nou weer?” Het lijkt me dat wat ik op wil sturen mijn zaak is, en dat niet het voltallig personeel van China Post zich daar mee hoeft te bemoeien. Zonder hun rare fratsen zou het opsturen van eenvoudige kerstcadeautjes een stuk sneller en gemakkelijker gaan. Het kan echt anderhalf uur duren voordat je het postkantoor weer uit bent, omdat de formulieren niet goed zijn ingevuld (de ene beambte wil die in Chinese karkaters zien, de andere juist in westers schrift) of omdat er problemen zijn bij het inpakken/wisselgeld teruggeven/de algemene bereidheid van de postbeambte om zijn werk snel en efficient uit te voeren. Ik ging altijd met lood in de schoenen naar het postkantoor en had vaak de neiging om het personeel eigenhandig achter het behang te plakken.

Nu ontvang ik sinds ik hier werk mijn salaris op een Chinese bankrekening, en dat geeft een geheel nieuwe dimensie aan dingen regelen in China. Zo rekenen banken hier 1% transactiekosten voor transacties tussen verschillende banken, en moet iedereen dus een rekening bij de bank van zijn werkgever openen zodat salaris kostenloos kan worden gestort. Nu maakt de Chinese overheid het voor buitenlanders erg lastig om de zuurverdiende Rénmínbì naar het thuisland over te maken. Er moeten ingewikkelde forumlieren worden ingevuld om de overboeking ‘aan te vragen’ en er is een hele waslijst aan documenten en bewijzen nodig, waaronder je arbeidscontract en een officiële verklaring van belastingafdracht. Naast bankkosten worden er transactiekosten berekend, variërend van 0.1% tot 1% van het totale bedrag. Daarbij komt dat een buitenlander per dag slechts maximaal het equivalent van $500 aan Rénmínbì mag omwisselen naar vreemde valuta. Na aftrek van alle kosten hou je daarmee niet veel over. Tot slot lijkt het of bankmedewerkers opdracht hebben om de uitstroom van Renminbi naar het buitenland zoveel mogelijk tegen te gaan, want ze grijpen ieder minuscuul excuus aan om een aanvraag te weigeren. Chinese bankmedewerkers hebben de term ‘klantvriendelijkheid’ in de regel niet hoog in het vaandel staan. Ze kijken je nauwelijks aan, zijn extreem snel geïrriteerd en willen bijna niets uitleggen. Hun bijna vijandige houding maakt dat buitenlanders Chinese banken het liefst zoveel mogelijk mijden. Bij het overgaan van de Chinese grens mag je maximaal ¥20.000 (ruim €2000) of een equivalent daarvan in andere valuta bij je dragen, tegenover €10.000 in de Europese Unie. Dat is dus geen alternatief,waardoor ik  zo nu en dan nog steeds naar de bank moet.

Laatst was ik bij de bank, en in de rij voor mij werd een vrij donker getinte man geholpen. Ik wachtte netjes op mijn beurt. Het duurde wat lang omdat de man geen Chinees sprak en het meisje achter de balie niet veel Engels. Hij gaf haar zijn paspoort, zij bestudeerde de persoonsgegevens en vroeg ter controle naar zijn geboortedatum. Daarop reageerde de man bijzonder geïrriteerd; dat stond toch voor haar neus in zijn paspoort? Ze legde vriendelijk in ingestudeerd maar duidelijk Engels uit dat het een standaard controlevraag was. De man bleef boos: wie was zij wel niet om naar zijn geboortedatum te vragen, zijn moeder? Het was een vrij grote, aggresief aandoende man, en het meisje moest zich duidelijk groot houden. Ze herhaalde haar vraag, de man bleef boos volhouden dat zij zijn moeder niet was, zich nergens mee moest bemoeien maar hem gewoon moest helpen. Het meisje haalde de manager erbij, die ook vergelijkend van het paspoort naar de man voor de balie keek, en aan de baliemedewerkster bevestigde dat ze gelijk had: de man op de pasfoto was toch echt een paar tinten lichter dan de man voor de balie. Ze hielden voet bij stuk en de man beende uiteindelijk razend en scheldend de bank uit.

Tegenwoordig ga ik fluitend naar het postkantoor.