Iedereen met ook maar enige interesse in China en internationale politiek zal hebben gehoord van Ai Weiwei. Ai is beeldend kunstenaar en politiek activist, op beeldend gebied onder andere bekend door het mede-ontwerpen van het Nationale Stadion in Beijing en als activist door zijn onderzoek naar overheidscorruptie na de aardbeving in de provincie Sìchuān in 2008.

In 2010 baarde Ai opzien met zijn kunstwerk Sunflower Seeds; een installatie van miljoenen porseleinen zonnebloempitten, het resultaat van jarenlang werk door porseleinarbeiders uit Jǐngdézhèn, de bakermat van de Chinese porseleinindustrie. Alle pitten zijn handgemaakt en beschilderd door 1600 arbeiders, en lagen uitgespreid over de vloer van de tentoonstellingshal. Ai nodigde bezoekers uit om over de pitten heen te lopen en erin te gaan liggen. De pitten staan symbool voor het Chinese volk, dat al eeuwenlang zonnebloempitten eet en tevens voor de wereldberoemde Chinese porseleintraditie. Daarnaast gaven de miljoenen unieke pitten een nieuwe dimensie aan het begrip made in China.

Sinds de aardbeving in Sìchuān heeft Ai zich als luis in de pels van de Chinese overheid genesteld door openlijk een burgerrechtenactivist te steunen die corrupte bouwpraktijken van de overheid aan de kaak stelde. Daarnaast stelde hij een lijst samen met de namen van alle kinderen die door deze frauduleuze bouwpraktijken zijn omgekomen tijdens de aardbeving. Volgens de ouders van veel jonge slachtoffers werd het hoge aantal doden onder scholieren verklaard door slecht gebouwde schoolgebouwen. Corrupte ambtenaren zouden een oogje hebben dichtgeknepen bij de naleving van de bouwvoorschriften.

De Chinese overheid lijkt alle mogelijke middelen aan te grijpen om Ai de mond te snoeren. Ai weet zelf heel goed dat hij een te grote achterban in het westen heeft om zomaar te kunnen worden opgepakt en daarom gooien de autoriteiten het over een andere boeg: Ai zou zich schuldig hebben gemaakt aan belastingontduiking en zou zich in de bouw van zijn studio in Shanghai niet aan de bouwvoorschriften hebben gehouden. Daarnaast zou hij pornografie hebben vervaardigd, iets wat in China in feite strafbaar is. Iedereen die de foto’s in kwestie bekijkt ziet echter dat er van pornografie absoluut geen sprake is, maar dat Ai slechts de ‘openheid’ van het menselijk lichaam als kunstobject heeft willen vastleggen.

Ai krijgt veel steun vanuit de Chinese bevolking, die bijvoorbeeld als reactie op de pornografie-aantijgingen massaal blootfoto’s van zichzelf online zette om een standpunt naar de overheid te maken: naakt is geen porno. Toen Ai aangaf de boete van meer dan een miljoen Euro die hem vanwege de ‘belastingontduiking’ werd opgelegd niet te zullen betalen omdat hij onschuldig is, betuigden zijn fans massaal steun door geldbedragen te schenken. Hiermee werd bijna de helft van het boetebedrag opgehaald.

Daarnaast zijn er ook andere geluiden hoorbaar. Veel Chinezen vinden Ai Weiwei eigenlijk maar een salondissident. Zo kan hij zich redelijk vrij bewegen en leeft goed van de opbrengsten van zijn kunst, die hij met al deze politieke acties toch steeds maar weer onder de aandacht weet te brengen. En diep gaat zijn kritiek niet altijd, zie bijvoorbeeld deze foto. Ai zou in het niet vallen bij ‘echte’ activisten zoals Liu Xiaobo, die tot 11 jaar gevangenisstraf is veroordeeld en in 2010 de Nobelprijs voor de Vrede won met zijn roep om politieke hervorming, en Chen Guangcheng, de blinde activist die gedwongen abortussen als gevolg van de éénkindpolitiek publiekelijk aan de kaak stelde. Chen ontsnapte vorig jaar uit huisarrest en zocht toevlucht op de Amerikaanse ambassade in Beijing, waarna de V.S.hem uiteindelijk politiek asiel verleende.

Toen Zhang Yang afgelopen weekend optrad in Jianghu Bar in Beijing, gonsde onder de aanwezigen ineens het bericht dat Ai Weiwei er ook was. En inderdaad, hij zat met zijn kenmerkende ronde buik aan de zijkant van de bar naar het optreden kijken. Salondissident of niet, de kans om deze bijzondere en beroemde man aan te spreken heb ik mezelf niet laten ontgaan!