Als het op kinderen opvoeden in China aankomt kan ik accepteren dat bepaalde zaken hier anders gaan dan in het westen. Er is echter één vooroordeel dat Chinezen hebben dat totaal niet klopt, maar wat aan mij verteld wordt alsof het de waarheid is. En daar kan ik me nogal kwaad over maken.

Als Chinese stellen net getrouwd zijn, is het eerder regel dan uitzondering dat hun ouders – met name de moeders – ze regelmatig aan het hoofd zeuren over nageslacht. Als dat enige tijd op zich laat wachten wordt er vaak emotionele chantage tegenaan gegooid: “Ik ben ook de jongste niet meer, wie weet hoe lang ik nog heb? Hoe lang moet het nog duren voordat ik mijn kleinkind vast kan houden?”

In China wordt niet anders verwacht dan dat de grootouders een flink deel van de opvoeding voor hun rekening nemen. Vrouwen gaan met pensioen als ze 55 zijn, mannen op hun 60^e. Daarna hebben ze alle tijd van de wereld om voor het kleinkind te zorgen, wat goed van pas komt als de ouders allebei fulltime werken. Ook als de ouders wel tijd hebben om (een deel van) de zorg op zich te nemen, zullen de grootouders een prominente rol in de opvoeding krijgen/eisen: in China zijn kinderen een zaak van de hele familie.

Twee paar grootouders heeft meestal samen één kleinkind; alle aandacht kan dus naar dat ene kind gaan. Voor de ouders is er daarom in de eerste jaren vaak maar een geringe rol weggelegd. De meeste Chinese mannen vinden dat niet erg; zolang een kind nog geen twee jaar oud is kun je er immers weinig mee. Zodra kinderen oud genoeg zijn om mee te spelen beginnen ze het vaderschap pas leuk te vinden. Als hun moeder de poepluiers graag wil verschonen, waarom niet?

Daar komt bij dat de huidige generatie Chinese grootouders zelf een gezin stichtte in een periode dat er vrijwel geen ruimte was om parttime te werken, en twee fulltime salarissen hard nodig waren om een gezin te onderhouden. Zij hebben de opvoeding van hun eigen kind daarom noodgedwongen aan hun ouders overgelaten. Nu grijpen ze hun kans om alsnog voor een baby te kunnen zorgen; ze eisen de zorg zelfs vaak op omdat ze vinden dat het nu hun beurt is. Veel Chinese stellen laten zich dit aanleunen, ze kunnen of willen geen nee tegen hun ouders zeggen of vinden het wel zo makkelijk.

Het spreekt voor zich dat dit in het westen anders gaat. Nederlanders werken in principe tot hun 67^e; als ze het al zouden willen dan nog hebben grootouders niet veel tijd om een grote rol in de dagelijkse zorg van de kleinkinderen op zich te nemen. Dit wordt in China opgevat alsof westerse grootouders niets om hun kleinkinderen geven. Er is mij meer dan eens gezegd dat als we in Nederland zouden wonen, mijn ouders vast niet zouden helpen met de opvoeding, omdat wij in het westen zo individualistisch ingesteld zijn dat “Nederlanders zich niet met hun kleinkinderen willen bemoeien“. Het wordt vaker geformuleerd als: “Westerse grootouders geven niets om hun kleinkinderen“. En die formulering, gesteld alsof het de absolute waarheid is, terwijl de Chinees in kwestie nog nooit in Nederland is geweest en nog nooit direct met Nederlandse grootouders heeft gesproken, kan me erg kwaad maken.

Er zijn meer dan genoeg Nederlandse grootouders die, als ze met pensioen zijn, regelmatig op hun kleinkinderen passen. De betrokkenheid is alleen anders dan in China omdat de maatschappij anders in elkaar zit, niet omdat Nederlanders niets om hun kleinkinderen geven. Chinezen vinden zichzelf met 60 jaar oud, maar wanneer je een Nederlander van dezelfde leeftijd oud noemt zal hij je dat niet in dank afnemen. Nederlandse grootouders hebben vaak een eigen leven met hobby’s, vrienden en bezigheden buitenshuis. Dat hebben Chinezen van dezelfde leeftijd veel minder, een kleinkind is daarom een welkome daginvulling.

Daarnaast vind ik de nauwe betrokkenheid van Chinese opa’s en oma’s niet per definitie beter dan hoe we het in Nederland doen, met kinderdagverblijven en naschoolse opvang.

In onze compound en in de shopping mall om de hoek (waar de airco tijdens de hete Wuhan zomers voor verkoeling zorgt) zie je overdag horden Chinese ouderen met hun kleinkind rondzeulen. Rondzeulen ja, want veel meer dan wat rondlopen en met andere opa’s en oma’s kletsen lijken ze niet te doen. Dat vind ik niet onlogisch: grootouders zijn al wat ouder, en hebben vaak de energie niet om actief met het kind te spelen, of het te leren lopen.

Dat lijkt me niet beter voor de ontwikkeling van een peuter dan naar de crèche gaan; daar komen ze tenminste met leeftijdgenootjes in contact, en leren dat ze niet de enige op de wereld zijn. Dat is een kind wel in de beperkte wereld waar twee ouders en vier grootouders acuut te hulp schieten bij ieder kuchje, of als het er even op lijkt dat het kind zal struikelen. En die, om huilbuien te voorkomen, het kind direct alles geven wat het wil hebben.

Chinese kinderen kunnen erg verwend en wereldvreemd zijn. Niet onlogisch, als je totdat je naar de lagere school gaat voornamelijk fungeert als bezigheidstherapie voor je opa’s en oma’s, die veel te vroeg met pensioen zijn gegaan en zich daarom te pletter vervelen.

NB: Zhang Yang en ik doen de opvoeding van onze zoon helemaal zelf, zonder hulp van zijn moeder of een hulp in de huishouding. Als Chinezen dat horen zijn ze altijd ontzettend verbaasd: hoe dóen we dat toch? Maar daarover wellicht meer in een volgend blog.