Toen ik op een dag het zwembad in Wuhan uitliep, zag ik een mensenmenigte staan. Je weet nooit wat voor spontane culturele uitingen je in China op straat tegen kunt komen, dus ging ik kijken wat er aan de hand was.

De menigte had zich verzameld rondom een man die drie aapjes temde. De arme beestjes werden met kettingen op hun plaats gehouden. Ze zaten in een kring om de man heen, die ook nog een zweep vasthield om ze in bedwang te houden.

De man voerde een sketch op. Door zijn sterke Wuhan-accent kon ik het niet helemaal verstaan, en eigenlijk wilde ik ook niet kijken. Het zag er voor het westerse oog erg storend uit: drie geketende, vrijwel uitgemergelde beestjes. De omstanders vonden het echter prachtig. Het was een divers gezelschap: van bejaarden in een rolstoel tot ouders met erg jonge kinderen. Ik besloot even te blijven kijken, omdat mijn beleving van dit spektakel haaks op de Chinese leek te staan.

De man droeg een microfoontje zodat hij goed verstaanbaar was. Hij praatte tegen de aapjes, de sketch ging erover dat hij de aapjes niet onder controle had, reden om een zweep te gebruiken. Iedere keer als hij met de zweep sloeg barstte de menigte in schaterlachen uit. Hij sloeg niet direct op de aapjes maar ernaast, en ze waren overduidelijk ontzettend bang voor die enge zweep.

Toen, op een bepaald signaal van de man, pakte één van de aapjes een mes op. Een echt, scherp mes. De man speelde alsof de aapjes hem nu onder de duim hielden in plaats van hij hen. Hij bedekte zijn hoofd in bescherming tegen het mes. Het aapje dat het mes vasthield krijste van angst, waarop de andere twee ook begonnen te krijsen. Toen ik zag dat de man hen weer met de zweep in bedwang wilde houden ben ik weggelopen. Ik had meer dan genoeg gezien.

Toen ik thuis aan Zhang Yang vertelde wat ik zomaar op straat tegen was gekomen, reageerde hij laconiek. En nostalgisch: toen hij jong was reisden dit soort apentemmers ook door Beijing, en als kleine jongen vond hij het prachtig als hij zoiets tegenkwam op straat. Veel ander betaalbaar vermaak was er toen ook nog niet voor het gewone volk. Na zo’n optreden gaan apentemmers langs met de pet en geven mensen wat ze kunnen missen.

Zelf ben ik een paar jaar geleden één keer eerder een man met een grauw uitziend, graatmager aapje op een stokje tegengekomen. In een drukke buurt van Shanghai konden mensen tegen betaling met dit aapje op de foto gaan, veel animo zag ik daar toen niet voor.

Dit soort ‘optredens’ van reizende apentemmers zie je in ontwikkelde Chinese steden niet meer. Het verbaast me eigenlijk dat het in een stad als Wuhan anno 2018 nog zo goed ontvangen wordt.

De hamvraag is natuurlijk: is dit onschuldig volksvermaak in een regio van een land waar men gewoon nog niet beter weet? Dit zul je over een paar jaar ook in het Chinese binnenland niet meer tegenkomen, is mijn verwachting. Of is dit pure dierenmishandeling en zou er ook (of juist) in China moeten worden opgetreden tegen dit soort praktijken?

Ik kan zelf niet anders dan dit door mijn westerse bril bekijken, en kom er daarom maar moeilijk uit.