In de internationale media verschijnen zoveel artikelen over China dat het bijna niet bij te houden is. Veel van deze artikelen zijn goed geschreven en geven goed weer wat huidige ontwikkelingen in de Chinese maatschappij zijn. Wanneer je als buitenlander in China woont, maak je deze ontwikkelingen zelf direct mee. Het is interessant om wat je in de media tegenkomt dan af te zetten tegenover wat je zelf meemaakt in het dagelijks leven.

Eén van de dingen waar de media maar niet over ophouden zijn de veranderingen die Beijing doormaakt. En terecht, want in de relatief korte tijd sinds ik in 2005 voor het eerst voet op Chinese bodem zette, is er enorm veel veranderd in de hoofdstad.

Artikelen:

1) Moving 2 million people for Beijing’s urban reset (China File)
2) As Beijing becomes a supercity, the rapid growth brings pains (NY Times)
3) How China is preparing to build the world’s largest ‘supercity’ (Washington Post)
4) Chinese artists cut path for themselves outside Beijing (NY Times)
5) No toilets, water or heating… (South China Morning Post)
6) The disappearing dialect at the heart of China’s capital (NY Times)

Het oude centrum van Beijing bestaat uit hutongs, smalle steegjes van een paar meter breed met huizen van één of twee verdiepingen hoog. Nergens ter wereld bestaat het centrum van een metropool uit dergelijke oude bouw, waar woningen niet aangesloten zijn op centrale verwarming en mensen gebruik maken van openbare toiletten omdat de rioolaansluiting op de huizen te nauw is om grote boodschappen te verwerken.

Een zich ontwikkelend stadscentrum trekt natuurlijk allerlei commerciële activiteit aan: nieuwe bedrijfjes vestigen zich waar het uitkomt en mensen die het geluk hebben over een woning in het centrum te beschikken kunnen deze tegen stijgende prijzen verhuren. Dit ontwikkelt zich langzaam en organisch bottom-up, de CCP heeft hier weinig invloed op. En daar houden ze niet van in éénpartijstaten.

Daarom werkt de Chinese overheid langzaam maar duidelijk toe naar een stad waar het centrum uit gereguleerde commerciële activiteit bestaat en de bevolking daarbuiten woont, in Beijing’s geval is dat buiten de derde ringweg (artikel 1). Er wordt zelfs toegewerkt naar een zogeheten ‘Supercity’ (artikel 2), waar de steden Beijing, Tianjin en Shijiazhuang samengevoegd worden. Let wel: deze steden liggen zo’n 250 kilometer bij elkaar vandaan en hebben vrijwel geen natuurlijke raakvlakken. Een heel abstract concept dus, maar daar nemen ze in China dan ook de tijd voor (artikel 3).

Bewoners van de hutongs in het stadscentrum bezitten hun woning zelden zelf, vaak gaat het om een paar kamers in een gedeelde courtyard. Deze woningen worden door het stedelijke Housing Bureau beheerd, gebruiksrechten worden tegen een minieme betaling van een paar honderd yuán per jaar (een paar Eurotientjes) afgegeven voor 30 tot 50 jaar. Je zou dit Chinese sociale woningbouw kunnen noemen. Woningen werden in het verleden toegewezen aan mensen die hun hùkǒu (huishoudregistratie) in Beijing hebben. Deze Beijingers wonen tegenwoordig zelf meestal in een appartement, en verhuren hun hutongkamers aan migranten van buiten de stad die in het centrum werken.

Onze studio in het centrum huren we. Door het ontbreken van volledige sanitaire voorzieningen (we hebben wel een keuken en kunnen douchen, maar geen eigen toilet) ligt de huurprijs vrij laag; dit soort woningen zijn de enige relatief goedkope optie op een goede locatie in het centrum. Door de sociale woningbouw-constructie verdient onze huisbaas een paar duizend yuán huur per maand voor een woning waar hij zelf een paar honderd yuán per jaar voor kwijt is. Een leuke bijverdienste zou je denken, ware het niet dat de CCP dit soort constructies aan banden wil leggen.

Onlangs werd bekend dat mensen die over een dergelijke sociale woning in het centrum beschikken, deze niet meer mogen verhuren, met onmiddellijke ingang. De nieuwe regel zou in het leven geroepen zijn omdat het niet eerlijk is dat er zulke woekerwinsten gemaakt kunnen worden uit sociale woningbouw, wat plausibel klinkt en dat in wezen ook is. Maar het is ook een duidelijke stap naar het beperken van bewoning van de binnenstad, met name door migranten die zich de huur van een appartement niet kunnen veroorloven (artikel 5).

Van verschillende vrienden die bedrijven in het oude centrum van Beijing hebben, is de aanvraag voor een verlenging van hun bedrijfsvergunning onlangs afgewezen. Deze vergunningen lopen steeds een jaar, waarmee de CCP goed grip houdt op welke bedrijven waar opereren. Ook wordt de huur van bedrijfspanden steeds vaker niet verlengd, waardoor bedrijven gedwongen zijn uit te wijken naar een andere locatie. Met name voor kleine bedrijven en creatieve ondernemers is dit funest, omdat voor hen de huurprijzen in buitenwijken van de stad inmiddels zelfs onbetaalbaar worden (artikel 4).

Dit zijn allemaal kleine stapjes in de herinrichting van het oude stadscentrum van Beijing. Hutongs die leeg komen te staan wegens wegtrekkende bewoners en bedrijven kunnen makkelijker aangewezen worden voor sloop waarna er nieuwbouw neer wordt gezet, vaak in traditionele stijl. Een voorbeeld hiervan is het plein tussen de Drum & Bell Towers. Dit was een gezellig plein met koffietentjes, cafeetjes, een poppodium en winkeltjes. Die allemaal plaats hebben moeten maken voor herinrichting: een nieuw plein in traditionele stijl, zonder enige commerciële activiteit. Hoewel het plein er nu zeker mooi en toepasselijk uitziet voor de omgeving, heeft het niets meer van zijn oude charme.

Ik ben er niet helemaal uit wat ik van deze ontwikkelingen moet vinden. Ik vind het jammer dat ik volgend jaar niet meer (deeltijd) in een hutong zal wonen, maar met de komst van een baby zouden we de huur van de studio sowieso al opzeggen omdat één kamer dan niet meer praktisch is. Ik begrijp goed dat het centrum van een metropool tegenwoordig niet meer kan bestaan uit oude bouw van één verdieping zonder eigen sanitaire voorzieningen. Maar met de relocatie van de bewoners naar buitenwijken verdwijnt de cultuur van de oude binnenstad (artikel 6), omdat je in een groot appartementencomplex nooit dezelfde sociale structuur en uitwisseling kunt hebben als wanneer je in een hutong woont.

Wel weet ik zeker dat deze onherroepelijke veranderingen de sfeer in Beijing zeker niet ten goede zullen komen.