In de internationale media verschijnen zoveel artikelen over China dat het bijna niet bij te houden is. Veel van deze artikelen zijn goed geschreven en geven goed weer wat huidige ontwikkelingen in de Chinese maatschappij zijn. Wanneer je als buitenlander in China woont, maak je deze zaken zelf direct mee. Het is interessant om wat je in de media tegenkomt dan af te zetten tegenover wat je zelf meemaakt in het dagelijks leven.

Eén van deze ontwikkelingen is de steeds sterker wordende grip van de CCP op de Chinese bevolking en alles dat iedereen doet. Dat klinkt overdreven maar neem het vooral letterlijk: de Chinese overheid heeft in 2014 al aangekondigd dat het in 2020 een sociaal kredietsysteem werkend zal hebben waarmee het gedrag van haar burgers kan worden bijgehouden. Iemand’s sociaal krediet wordt gebaseerd op verschillende aspecten van het gedrag, en negatief gedrag kan resulteren in het uitgesloten worden van zaken zoals het mogen afsluiten van een lening, het krijgen van een goede baan en vrijheid van reizen.

Artikelen:

1) Here are 10 ways China’s vast surveillance network could be feeding its creepy ‘social credit system’ (Business Insider)
2) China has started ranking citizens with a creepy ‘social credit’ system (Business Insider)
3) Big data meets Big Brother as China moves to rate its citizens (Wired)
4) China wants to give all of its citizens a score that could affect every area of their lives (Independent)
5) ‘Black Mirror’ meets reality: China moves to rate its citizens (Collective Evolution)
6) Inside China’s vast new experiment in social ranking (Wired)
7) Chinese citizens want the government to rank them (Foreign Policy)
8) This is what a 21st-century policy state really looks like (BuzzFeed News)
9) China’s CCTV surveillance network took just 7 minutes to capture BBC reporter (TechCrunch)
10) Chinese park skimps on toilet paper with facial-recognition machine (Huffington Post)

In de westerse media lopen er twee zaken door elkaar. Het gaat hier om twee systemen: een kredietsysteem (vergelijkbaar met het BKR), waarmee de betrouwbaarheid van een persoon of organisatie kan worden beoordeeld. Deelname hieraan lijkt vrijwillig te zijn. Daarnaast wil de Chinese overheid in 2020 een systeem werkend hebben waarmee het sociale gedrag van burgers beoordeeld en gestuurd kan worden.

Chinees overheidsbeleid begint vaak met de grote lijnen van een plan, dat vastgesteld wordt door de centrale overheid in Beijing en openbaar gemaakt wordt in een beleidsnota. De concrete invulling van dit beleid wordt daarna langzaam ingevuld. Het is daarom niet ongebruikelijk dat concrete wet- en regelgeving pas een paar jaar nadat het beleid is aangekondigd, echt duidelijk worden. Een voorbeeld hiervan is het Belt and Road Initiative (BRI), wat met veel bombarie is aangekondigd bij het aantreden van president Xi Jinping in 2013, en waarvan nu langzaam duidelijk wordt wat het concreet in zal gaan houden.

Zo ook met China’s ambitieuze plan om een social credit systeem in te voeren, waarin het gedrag van alle burgers wordt bijgehouden en weergegeven in een social credit score. In een beleidsdocument dat in 2014 werd bekendgemaakt, werd dit plan aangekondigd, maar hoe de CCP hier precies invulling aan gaat geven is nog steeds niet bekend (artikel 1).

Wat wel duidelijk is, dat zoiets alleen kan werken als alle, of in ieder geval een groot deel van alle informatie over iemand via één kanaal loopt. In China gebeurt dat al: in de app WeChat (artikel 2) kun je niet alleen met al je kennisen chatten, je kunt er ook winkelen in WeChat winkels, een taxi en andere diensten boeken, en voor al deze diensten in de app betalen. Het is geen geheim dat de CCP toegang heeft tot alles informatie die via WeChat wordt gedeeld.

Nu kun je denken dat er in het westen ook heel veel bekend is over ons (online) gedrag, en dat dit goed bijgehouden wordt door diensten zoals Facebook en Google. Dat mag waar zijn, maar waar deze diensten de informatie voor commercieel gewin gebruiken (zoals gerichte advertenties aanbieden), is het online gedrag van 1.3 miljard Chinezen toegankelijk voor de Chinese overheid. Een éénpartijstaat. Deze overheid is bezig met het opstellen van regels en normen waar burgers aan moeten voldoen (artikel 3). Waar en hoe Chinese burgers precies beoordeeld gaan worden is nog niet bekend, wel dat zaken als uitgavenpatroon, overtredingen, het al dan niet op tijd betalen van leningen, je kennissenkring en of je goed voor je ouders zorgt meegewogen zullen worden (artikel 4).

Dit wordt in de westerse media vergeleken met wat er gebeurt in de aflevering Nosedive uit het derde seizoen van de Netflix serie Black Mirror (2016), waarin alles in je leven sterk afhangt van een sociale score die via een app gegeven wordt op basis van je gedrag (artikel 5). Nu is dit een gemakkelijke en vrij sensationele vergelijking, want waar iemand’s score in deze aflevering volledig wordt gebaseerd op Facebook-achtige likes, zal het Chinese systeem een veel bredere basis hebben.

Hoe krijgt men in China toegang tot deze gegevens? Dat gaat heel slim door in te zetten op online diensten waar alle Chinezen al gebruik van maken. Als je gewend bent om alles online te boeken en betalen via WeChat en andere apps, is de stap erg klein om toestemming te geven voor nóg een extra app (artikel 6). Dit alles wordt in China uitgerold onder het mom van: “Waarom zou je tegen zijn als je niets te verbergen hebt?”. Daarbij komt dat er in China veel minder standaard onderling vertrouwen is dan in Nederland, en geen bestaand systeem om iemand’s kredietwaardigheid vast te stellen. Voor veel Chinezen lijkt dit een mooie manier om de kredietwaardigheid van een persoon of organisatie vast te stellen (artikel 7).

De basis van deze beoordeling gaat veel verder dan alleen online gedrag, want de Chinese overheid heeft al bewezen érg goed te zijn in het screenen van het gedrag van bepaalde bevolkingsgroepen (artikel 8). Dat kan nu worden doorgetrokken naar het gebruik van camera’s in de openbare ruimte. Dat doet China erg effectief. Zo kostte het het CCTV surveillance systeem slechts 7 minuten om een journalist in de mensenmassa van een Chinese stad te vinden (artikel 9) en wordt dezelfde techniek nu blijkbaar ingezet om de diefstal van toiletpapier in een openbaar toilet tegen te gaan (artikel 10). Micromanagement op gedragssturing.

Dat klinkt allemaal heftig en dat is het ook. Maar hoe merk ik daar iets van, als buitenlandse die toch niet helemaal binnen het Chinese systeem valt?

Welnu, ik maak in China vaak gebruik van publieke fietsen. Het gebruik van zo’n fiets gaat via een app, een app download je op je telefoon, en een simkaart kun je in China alleen krijgen op vertoon van je Chinese ID-kaart (of je paspoort, als je een buitenlander bent). Er kan dus altijd precies achterhaald worden wie er via de app van welke fiets gebruik maakt en waar.

Op een zonnige dag fietste ik naar het Yangtze River Park in Wuhan. Bij de ingang van het park, waar ik altijd mijn fiets neerzet, was een bord opgehangen waarop stond “Verboden fietsen te parkeren”. Nu stonden er onder dat bord drie fietsen. Als Nederlandse zette ik daar vanzelfsprekend mijn eigen fiets naast.

Nog geen minuut later kwam dit bericht binnen op mijn telefoon:

Friendly Reminder: It appears you have parked in a prohibited parking area as determined by local authorities. Please make sure to park within the designated parking areas displayed in the app. Multiple parking violations will affect your Mobike score, which can lead [to] restrictions on your ability to use Mobike. Please upgrade to the latest app version to get the most up-to-date-information.

Dit mag een heel klein en schijnbaar onbelangrijk voorbeeld lijken, maar het geeft perfect weer hoe ver dit systeem doorwerkt in het dagelijks leven. De Chinese overheid weet precies wie wat doet in China, waar en wanneer. Big Brother heet tegenwoordig CCP.

Eerdere blogs in deze serie ‘Wonen in China en de actualiteit’ lees je hier: (1) Stadsplanning in Beijing, (2) Luchtvervuiling, (3) Een Chinees kind krijgen, (4) Tweekindpolitiek, (5) Het 19e partijcongres in Beijing, (6) Autorijden in Beijing.

De winnaar van de winactie van vorige week is Anneloes! Anneloes heeft inmiddels bericht van me ontvangen. Veel plezier alvast met het ontwerpen van je fotoslinger!