In de internationale media verschijnen zoveel artikelen over China dat het bijna niet bij te houden is. Veel van deze artikelen zijn goed geschreven en geven goed weer wat huidige ontwikkelingen in de Chinese maatschappij zijn. Wanneer je als buitenlander een sterke band met China en de Chinezen hebt, maak je deze zaken zelf direct mee. Het is dan interessant om wat je in de media tegenkomt af te zetten tegenover je eigen ervaringen.

Recentelijk besteedden de Britse tabloids uitgebreid aandacht aan een verhaal dat waarschijnlijk de nachtmerrie is van iedere ouder die een kind opvoedt dat geboren is uit een relatie waarin de ouders verschillende nationaliteiten hebben.

Artikelen:

1) A harrowing homecoming (The Mail on Sunday)
2) Michael Simpson’s parents vow to reunite grandchildren after son’s murder in China (Evening Standard)
3) Michael Simpson murder: grandparents agree custody deal in China (BBC News)
4) Heartbreaking words of brother and sister pulled apart after dad’s murder (Daily Mirror)
5) Parents of murdered in China forced to choose one grandchild to take home (The Sun)
6) Grandparents gain custody of granddaughter after protracted battle (The Telegraph)
7) British grandparents strive to bring their grandchildren to UK after son’s death (Global Times)

Zonder sensatie even de feiten uit het verhaal van Jack en Alice op een rij:

Brit Michael Simpson kreeg twee kinderen met zijn Chinese vrouw Fu Weiwei, Jack (8) en Alice (6). De relatie strandde echter, waarna Michael de zorg voor de kinderen op zich nam. Tijdens een moeizame echtscheiding vermoordde Fu Simpson, door hem tijdens een uit de hand gelopen ruzie over Simpson’s nieuwe relatie een schaar in zijn nek te steken. De twee kinderen werden daarna toegewezen aan de familie van Fu, die op een mager inkomen in een onderontwikkelde regio van China wonen. De Britse grootouders van de kinderen wilden hen graag een betere toekomst bieden in het Verenigd Koninkrijk; volgens hen zou hun zoon dit zo gewild hebben. De Chinese grootouders wilden de kinderen echter niet opgeven. Pas na twee jaar onderhandelen en betaling van €10.000, gingen de Chinese grootouders ermee akkoord dat Alice mee ging naar Engeland. Jack moest in China blijven.

Geen dubbele nationaliteit

De berichtgeving in de Britse tabloids is erg eenzijdig en vertelt het standpunt van de Britse grootouders: China laat hen hun Britse kleinkinderen niet mee naar Engeland nemen. Als je dit echter vanuit een Chinees standpunt bekijkt, kom je op een heel andere invalshoek uit.

China heeft een duidelijke visie op het overdragen van de Chinese nationaliteit. Volgens de Chinese wet hebben alle kinderen die waar dan ook ter wereld worden geboren uit minstens één Chinese ouder, automatisch de Chinese nationaliteit. Omdat de kinderen van Michael Simpson een Chinese moeder hebben, zijn zij voor de Chinese wet Chinees.

Dat heeft als gevolg dat, als zij een Brits paspoort hebben verkregen van de Britse ambassade – waar zij recht op hebben omdat hun vader een Brit is – de Chinese autoriteiten dit paspoort niet erkennen. China erkent geen dubbele nationaliteit, wat inhoudt dat iemand met een Chinese ouder geen Chinees paspoort mag hebben als hij of zij ook houder van een buitenlands paspoort is. Van iedereen die voor de Chinese wet Chinees is, wordt het buitenlandse paspoort niet erkend door de Chinese autoriteiten. Dat kan pas nadat er officieel afstand van de Chinese nationaliteit is gedaan. Dit is een formeel, ingewikkeld bureaucratisch proces dat zo een aantal jaar in beslag kan nemen.

Omdat China een buitenlands paspoort niet erkent zonder dat er afstand van de Chinese nationaliteit is gedaan, wordt er voor kinderen als Jack en Alice geen visum voor China afgegeven. Omdat ze naast hun buitenlandse paspoort niet ook een Chinees paspoort mogen hebben, verstrekt de Chinese overheid in deze situatie een “Entry Exit Permit”, een reisdocument waarmee China éénmaal uit en weer ingereisd kan worden. Dit document kan alleen worden aangevraagd met toestemming van beide ouders.

Vonnis op basis van feiten

In de beslissing om Alice naar Engeland te laten gaan en Jack in China te laten blijven, zal meegespeeld kunnen hebben dat er in China, met name in rurale gebieden, een voorkeur is voor mannelijk nageslacht. De Britse tabloids noemen dit niet, maar volgens een artikel in de Chinese Global Times heeft Jack een Chinese hukou-registratie. Alice zou een Brits paspoort hebben. Dit is plausibel: toen Alice geboren werd was de Chinese eenkindpolitiek nog van kracht, waardoor er een boete betaald had moeten worden voor haar geboorte. Michael en Weiwei hebben dit mogelijk willen omzeilen door Alice niet in het Chinese hukou systeem te registreren, maar een Brits paspoort voor haar aan te vragen. Volgens de Global Times is dit de reden dat Alice uiteindelijk toestemming heeft gekregen om met haar Britse grootouders naar Engeland te reizen, terwijl Jack, als geregistreerd Chinees staatsburger, die toestemming niet kreeg.

Nu kun je als ouders van een half Chinees kind lang wegkomen met dergelijke mazen in de wet, zolang alles goed gaat. Dit afschuwelijke voorbeeld toont echter aan dat, als er iets misgaat, je als buitenlander in China aan het kortste eind trekt.

De Chinese autoriteiten kijken in dit soort gevallen niet naar subjectieve zaken zoals waar de kinderen beter af zouden zijn: opgroeien bij goed bemiddelde grootouders in het welvarende West-Europa, of bij Chinese grootouders die op een ook naar lokale maatstaven relatief laag inkomen leven in een afgelegen Chinese regio. Of naar dat het goed te begrijpen is dat de Britse grootouders, na het verlies van hun zoon, de zorg voor zijn kinderen niet over willen laten aan de familie van de vrouw die hem vermoord heeft. Een Chinese rechtbank kijkt naar de feiten, en als het zo is dat Jack een hukou-registratie heeft in China, zal de rechtbank geneigd zijn mee te gaan in de wensen van de Chinese familie, niet de Britse.

Chinees = Chinees

Zelf denk ik dat, als Michael Simpson afstand van de Chinese nationaliteit zou hebben gedaan voor zijn kinderen en voor beide een Brits paspoort had aangevraagd, het geen probleem zou zijn geweest voor zijn ouders om hun beide kleinkinderen mee naar Engeland te nemen. In dat geval hadden Jack en Alice een Chinees visum in hun Britse paspoort kunnen krijgen, en waren zij niet voor iedere reis uit China afhankelijk geweest van een Entry Exit Permit die door hun Chinese voogd aangevraagd dient te worden.

Daarnaast is het volgens de Chinese wet Chinezen niet toegestaan om buitenlandse minderjarigen op te voeden. Als er afstand zou zijn gedaan van Jack en Alice’s Chinese staatsburgerschap, hadden de Chinese grootouders niet eens voor hen mogen zorgen.

Wanneer je als westerse ouder van een half Chinees kind wilt dat jouw kind in geval van het wegvallen van de Chinese ouder (of dit nu door overlijden is of een echtscheiding) buiten China op kan groeien, is het essentieel om afstand van de Chinese nationaliteit te doen. Iets waar je niet te licht over moet denken, laat dit tragische voorbeeld maar al te duidelijk zien.

Eerdere blogs in deze serie ‘Wonen in China en de actualiteit’ lees je hier:

(1) Stadsplanning in Beijing
(2) Luchtvervuiling
(3) Een Chinees kind krijgen
(4) Tweekindpolitiek
(5) Het 19^e partijcongres in Beijing
(6) Autorijden in Beijing
(7) Big Brother
(8) Vaccinatieschandaal
(9) Een Oeigoer undercover

Dit artikel werd op donderdag 28 februari 2019 gepubliceerd op China2025.nl, een crowdblog gemaakt voor en door Nederlandse China professionals. Het blog heeft als doel om het Nederlandse China netwerk te stimuleren door ervaringen en kennis uit te wisselen. De artikelen die ik schrijf voor China2025.nl plaats ik ook op JudithinChina.com.